Báo cáo Triển vọng năng lượng Việt Nam năm 2019 (EOR19), đã đưa ra một viễn cảnh về tương lai năng lượng Việt Nam. Qua đó, xác định vấn đề phát triển năng lượng tái tạo và vai trò của nó trong cơ cấu điện năng của Việt Nam, sau đây:

Những kịch bản năng lượng tái tạo hấp dẫn

Nhóm chuyên gia thực hiện EOR19, đã đề xuất năm kịch bản, cho hệ thống năng lượng của Việt Nam, vào năm 2030 và năm 2050. Đó là những kịch bản tập trung vào hai vấn đề chính: năng lượng tái tạo và tiết kiệm năng lượng.

Thứ nhất

Không đạt được các mục tiêu về năng lượng tái tạo. Không hạn chế nguồn nhiệt điện than và không áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng ở phía tiêu dùng.

Thứ hai

Có mục tiêu năng lượng tái tạo cho ngành điện và không áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng ở phía tiêu dùng.

Thứ ba

Không xây dựng nhà máy nhiệt điện than mới (thực chất là bổ sung cho kịch bản thứ hai về mục tiêu năng lượng tái tạo). Hạn chế đầu tư các nhà máy điện than mới bắt đầu từ năm 2025. Mặc dù công suất nhiệt điện than trong nước vẫn được giữ nguyên.

Thứ tư

Tiết kiệm năng lượng là sự bổ sung cho kịch bản thứ hai, về mục tiêu năng lượng tái tạo. Cho phép đầu tư vào các công nghệ tiết kiệm năng lượng. Với tỷ lệ áp dụng 50% ở phía tiêu dùng, vào năm 2030 và 100% vào năm 2050.

Thứ năm

Kết hợp các kịch bản trên. Hạn chế nhiệt điện than từ năm 2025 và áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng với tỷ lệ cao.

Giải pháp nào khả thi?

Trên thế giới, đặc biệt ở châu Âu, Mỹ và Nhật Bản. Những nơi dành nhiều đầu tư cho R&D về năng lượng tái tạo, sở hữu nhiều công nghệ tiên tiến trong lĩnh vực năng lượng, cũng như có lượng phát thải khí thải nhà kính cao. Việc xác định cơ cấu điện năng dài hạn, luôn được các nhà hoạch định chính sách và các chuyên gia năng lượng quan tâm.

Dù ưu tiên vào phát triển năng lượng tái tạo. Nhưng vấn đề phát triển năng lượng tái tạo và vai trò của nó trong cơ cấu điện năng của một quốc gia vẫn gây nhiều tranh cãi.

Trên thực tế

Dù theo đuổi năng lượng tái tạo. Thì những quốc gia này vẫn phụ thuộc vào năng lượng từ các nhà máy nhiệt điện than. Hay nói cách khác, nhiệt điện than là phần quan trọng trong nguồn phụ tải nền. Do hoạt động ổn định và chi phí thấp.

Do đó, trong các kế hoạch dài hạn của các quốc gia tiên tiến này. Họ vẫn xác định một cơ cấu năng lượng hỗn hợp. Với đầy đủ các thành phần năng lượng. Từ năng lượng truyền thống như điện than, thủy điện, khí hóa lỏng, điện hạt nhân, điện gió, điện mặt trời, sinh khối…

Trong đó, tùy theo đặc điểm của từng quốc gia mà xác định các nguồn phụ tải nền, phụ tải trung gian và phụ tải đỉnh.

Tại sao năng lượng tái tạo vẫn chưa được xác định là nguồn cung năng lượng chính?

Burton Richter

Theo nhận định của Burton Richter – nhà vật lý Mỹ từng đoạt giải Nobel, về phát hiện ra hạt J/ψ meson: Vấn đề của năng lượng tái tạo không chỉ ở sự phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên (ví dụ: gió thổi, mặt trời chiếu sáng). Mà còn là “sự gia tăng về quy mô không đủ nhanh, để đạt tới mức giá rẻ và thực tế trước những yêu cầu của nền kinh tế toàn cầu đang tăng trưởng”.

IRENA

Ngay cả Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế (IRENA) cũng từng thừa nhận trong một báo cáo năm 2015: “năng lượng tái tạo cần phải tăng quy mô, ít nhất gấp sáu lần hiện nay. Như vậy thì thế giới mớ có thể bắt đầu đáp ứng được các mục tiêu của Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu đề ra”.

EOR19

Trong xu thế chung ấy, một kịch bản phụ thuộc vào năng lượng tái tạo. Và “đoạn tuyệt” với nhiệt điện than, chưa thật sự phù hợp với Việt Nam. Dù cho các kịch bản của EOR19 cũng đưa ra triển vọng đầy hứa hẹn. Cho rằng: “Nếu không xây dựng các nhà máy nhiệt điện than mới sau năm 2025. Tỷ trọng của điện mặt trời, điện gió sẽ cao hơn trong cơ cấu nguồn điện. Tương ứng là 22%, 40% vào năm 2030, 2050. Và tỷ trọng năng lượng tái tạo trong cơ cấu nguồn điện sẽ đạt 50% vào năm 2050”.

Tuy nhiên, EOR19 cũng phải thừa nhận: “Mặc dù các kịch bản trên cơ sở mô hình hóa. Cho thấy những lợi ích trong đẩy nhanh quá trình chuyển đổi xanh tại Việt Nam. Nhưng vẫn cần có thêm các phân tích, cũng như xác định của các nhà hoạch chính sách. Để có thể xác định được một lộ trình phát triển năng lượng khuyến nghị cho Việt Nam”.

Giải pháp khả thi cho bài toán năng lượng Việt Nam là gì?

Khi chưa tìm được một nguồn cung năng lượng xanh và bền vững như mong muốn, thì có thể thấy một phần giải pháp đó ở ngay trong các kịch bản, mà EOR19 đưa ra, đó là tiết kiệm năng lượng ở phía người tiêu dùng.

Theo tính toán của EOR19

Việc tiết kiệm năng lượng sẽ làm giảm tổng chi phí hệ thống năng lượng ngay từ năm 2030. Trong đó, mức giảm về chi phí nhiên liệu và nhu cầu điện năng, thậm chí có thể cao hơn so với mức tăng chi phí đầu tư.

Hiệu quả của các biện pháp tiết kiệm năng lượng được định lượng một cách rõ ràng:

“Ngay cả trong trường hợp áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng. Như thay thế các công nghệ cũ, tiêu tốn nhiều năng lượng, nhiên liệu, hay phát thải lớn đòi hỏi những suất đầu tư,… lên đến 7 tỷ USD vào năm 2030 và 16 tỷ USD vào năm 2050. Thì Việt Nam có thể tiết kiệm được một lượng lớn chi phí nhiên liệu và đầu tư trong ngành điện. Qua đó, dẫn tới tổng chi phí hệ thống hằng năm giảm 8,9% năm 2030 và 10,6% năm 2050”.

Điều này hoàn toàn trùng khớp với nhận định của các chuyên gia Việt Nam.

Theo chuyên gia năng lượng

Theo ông Chu Bá Thi – chuyên gia năng lượng của Ngân hàng Thế giới tại Diễn đàn năng lượng Việt Nam, tiết kiệm năng lượng cho ngành công nghiệp Việt Nam phát triển bền vững vào tháng 8/2019 :“chi phí xã hội bỏ ra để tiết kiệm một đơn vị điện năng chỉ bằng 1/3, 1/4, so với chi phí sản xuất ra một đơn vị điện năng mới”.

Theo nhà quản lý và tư vấn chính sách

Còn ở góc độ của một nhà quản lý và tư vấn chính sách. Ông Đỗ Hữu Hào – Chủ tịch Hội KH&CN Sử dụng Năng lượng điện tiết kiệm – hiệu quả, đưa ra một con số ấn tượng: Nếu nâng tỷ lệ tiết kiệm năng lượng lên đến mức 10%, thay vì khoảng 6% như hiện nay. Thì mỗi năm, mức năng lượng Việt Nam tiết kiệm được, sẽ tương đương công suất của một nhà máy điện tầm trung.

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam

Với nhận thức này và tiết kiệm năng lượng là vấn đề mà Việt Nam theo đuổi nhiều năm qua. Tuy nhiên, khâu thực thi chưa thật sự hiệu quả ở các lĩnh vực được nhìn nhận. Ví dụ như tiêu thụ nhiều điện năng nhất  công nghiệp (chiếm 55%), chiếu sáng, sinh hoạt (32%). Các số liệu này dựa trên báo cáo năm 2018 của Tập đoàn Điện lực Việt Nam.

Theo Phó Vụ trưởng Bộ Công Thương

Dù nhận thức được hiệu quả của tiết kiệm năng lượng. “Các doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm về lợi ích công nghệ mang lại. Đặc biệt với những lĩnh vực ngành nghề, mà chi phí năng lượng trên giá thành sản phẩm thấp”. Ông Trịnh Quốc Vũ – Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm Năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) chia sẻ. “

Theo EOR19

EOR19 cũng nhận ra vấn đề này và đề xuất: “Các giải pháp tiết kiệm năng lượng tham vọng. Cần được ưu tiên hàng đầu trong Quy hoạch phát triển điện 8”. EOR19 chỉ tập trung phân tích các tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu (các thiết bị trong tòa nhà, điều hòa không khí). Dán nhãn năng lượng bắt buộc cho các thiết bị sử dụng năng lượng. Đầu tư mới vào các nhà máy nhiệt điện đồng phát trong công nghiệp.

Nguồn : nangluongvietnam.vn